Think Work VM Knowledge

जलप्रदूषण निबंध जलप्रदूषण : एक पर्यावरण समस्या आजच्या युगात विज्ञान आणि औद्योगिक क्षेत्राने झपाट्याने प्रगती केली आहे. या प्रगतीमुळे मानवी जीवन अधिक सोयीचे झाले असले तरी निसर्गावर त्याचे गंभीर दुष्परिणाम दिसून येत आहेत. निसर्गातील हवेप्रमाणेच पाणी देखील जीवनासाठी अत्यंत महत्त्वाचे आहे. पाण्याशिवाय जीवनाची कल्पनाही करता येत नाही. परंतु मानवी बेपर्वाईमुळे आणि औद्योगिक वाढीमुळे पाण्याचे स्त्रोत प्रदूषित होत आहेत. यालाच आपण जलप्रदूषण म्हणतो आणि हे आजच्या काळातील एक गंभीर पर्यावरणीय संकट आहे. जलप्रदूषण म्हणजे पाण्यात घातक रसायने, औद्योगिक कचरा, घरगुती सांडपाणी, प्लास्टिक, तेल, शेतीतून वाहून येणारी खते व कीटकनाशके यांसारख्या अपायकारक पदार्थांचे मिसळणे होय. असे दूषित पाणी पिण्यास, शेतीस तसेच जलचर प्राणी आणि वनस्पतींसाठी अपायकारक ठरते. आज आपण पाहतो की बहुतेक नद्या, तलाव आणि जलाशय प्रदूषित अवस्थेत आहेत. एकेकाळी गंगा, यमुना, गोदावरी, कृष्णा यांसारख्या नद्या निर्मळ आणि पवित्र मानल्या जात होत्या. पण आज त्यात औद्योगिक सांडपाणी, प्लास्टिक कचरा, धार्मिक अवशेष, मूर्ती विसर्जन यामुळे प्रदूषण वाढले ...

पैसे कमाने का सबसे आसान तरीका – 2025 में अपनाने योग्य 5 बेस्ट तरीके आज के डिजिटल युग में पैसे कमाना पहले की तुलना में आसान हो गया है। सही जानकारी और सही प्लेटफ़ॉर्म के साथ, आप घर बैठे भी अच्छा इनकम कर सकते हैं। यहां हम आपको कुछ ऐसे आसान और practically proven तरीकों के बारे में बता रहे हैं, जो नए लोग भी आसानी से शुरू कर सकते हैं। 1. Freelancing (घर बैठे स्किल से कमाई) अगर आपके पास लेखन, ग्राफ़िक डिजाइन, वीडियो एडिटिंग, डिजिटल मार्केटिंग, या वेबसाइट डेवलपमेंट जैसी कोई स्किल है तो Fiverr, Upwork, Freelancer जैसे प्लेटफ़ॉर्म पर अपना प्रोफ़ाइल बनाकर क्लाइंट्स के लिए काम कर सकते हैं। कमाई की संभावना: ₹5,000 से ₹50,000+ प्रति माह (स्किल और प्रोजेक्ट के आधार पर) 2. Blogging और Content Writing अगर आपको लिखने का शौक़ है तो आप Blogger या WordPress पर ब्लॉग शुरू कर सकते हैं। SEO के साथ यूनिक कंटेंट लिखकर Google AdSense से अच्छी कमाई हो सकती है। कमाई की संभावना: ₹3,000 से ₹1 लाख+ प्रति माह (ट्रैफ़िक और niche पर निर्भर) 3. YouTube Channel वीडियो बनाकर YouTube से earning करना सबस...

Indicators of economic growth आर्थिक वृद्धी चे वैशिष्ट्य किंवा निर्देशक प्रा. कुझनेट्स यांनी आपल्या ग्रोथ ऑफ इकॉनोमी या ग्रंथात आर्थिक वृद्धीचा सखोल अभ्यास करून आर्थिक वृद्धी ठरणारे काही घटक सांगितले आहेत. या घटकाला आर्थिक वृद्धी चे निर्देशक घटक असे म्हणतात. त्यावरून आरती कुर्ती झाली किंवा नाही हे समजते. ते घटक पुढीलप्रमाणे आहेत. 1) स्थूल देशांतर्गत उत्पादनातील वाढ - एखाद्या देशात दीर्घकाळपर्यंत स्थूल देशांतर्गत  उत्पादनात सतत वाढ होत असली तर त्याला आर्थिक वृद्धी म्हणावे. म्हणजेच स्थूल देशांतर्गत उत्पादनातील दीर्घकालीन वाढ ही वृध्दी चे लक्षण समजले जाते. 2) वाढते दरडोई उत्पन्न -  दीर्घकाळात अर्थव्यवस्थेत दरडोई उत्पन्नात सतत वाढ होणे हे आर्थिक वृद्धी चे निर्देशक मानले जाते. कारण लोकसंख्या ही सतत वाढते त्या प्रमाणात संसाधनाचा पर्याप्त वापर करून एकूण व दरडोई उत्पन्नात वाढ घडवून आणणे आवश्यक असते. 3) वाढते दर डोई उपभोग - प्रत्येक व्यक्तीच्या उपभोग हा त्याच्या उत्पन्नावर आधारित असतो. उत्पन्न जास्त असेल तर उपभोग खर्च अधिक होतो. आणि जगावर त्याचे जीवनमान अवलंबून असते. त्यामुळे अर्थव्यवस...

आर्थिक विकासाचे निर्देशक   उत्तर : एखाद्या देशाचा आर्थिक विकास होतो किंवा लक्षात नाही येण्याकरीता विकासाचे काही निर्देशक पटक सांगण्यात येतात . या घटकाच्या साह्याने आर्थिक विकासाचे मोजमाप करता येते . ते निर्देशक घटक पुढील प्रमाणे सांगता येतात .  १ ) राष्ट्रीय व दरडोई उत्पन्नात वाढ :  एखाद्या राष्ट्राच्या राष्ट्रीय उत्पन्नात वाढ होत असेल तर आर्थिक विकास होतो असे समजले जाते . कारण एकुण राष्ट्रीय उत्पन्नातील वाढीमुळे तेथील लोकांच्या क्रयशक्तीत वाढ होवून लोकांच्या गरजा पूर्ण होतात . तरी पण लोकसंख्येतील वाढीचा प्रभाव कळण्याकरिता ' दरडोई उत्पन्न ' हा अधिक चांगला निर्देशक आहे . दरडोई उत्पन्नात होणारी वाढ हे आर्थिक प्रगती मापणाचे उचित माप आहे . दरडोई उत्पन्नात जेवढी वाढ जास्त तेवढा आर्थिक विकास जास्त समजला जातो .  २ ) भांडवल निर्मितीचा दर :  आर्थिक विकासाच्या प्रक्रियेत भांडवल निर्मिती चालकाचे कार्य करते . म्हणून राष्ट्रीय उत्पन्नातून किती बचत होवू शकते व त्यातून किती गुंतवणूक होवू शकते यावर आर्थिक विकासाची संभाव्यता अवलंबून अस...

आर्थिक विकासाचा अर्थ, व्याख्या आणि संकल्पना आर्थिक विकासाचा अर्थ आर्थिक विकास म्हणजे देशातील उत्पादन, उत्पन्न, रोजगार, जीवनमान आणि सामाजिक स्तर यामध्ये होणारी सातत्यपूर्ण प्रगती. हा विकास केवळ आर्थिक बाबींवर मर्यादित नसून सामाजिक, सांस्कृतिक, आरोग्य, शिक्षण, पायाभूत सुविधा आणि तांत्रिक प्रगती ह्यांचा समावेश करतो. आर्थिक विकासाच्या व्याख्या पॉल सॅम्युअलसन यांच्या मते “आर्थिक विकास म्हणजे देशाच्या उत्पादन क्षमतेत सातत्याने वाढ होऊन त्या क्षमतेचा योग्य वापर करून नागरिकांच्या जीवनमानात सुधारणा करणे.” रॉबर्ट मॅकनॅमर यांच्या मते “आर्थिक विकास म्हणजे अशी प्रक्रिया ज्यात उत्पन्न, रोजगार, आरोग्य व शिक्षण यात सुधारणा होऊन दारिद्र्य कमी होते.” मेयर व बॉल्डविन यांच्या मते “आर्थिक विकास हा केवळ आर्थिक प्रगती नसून तो सामाजिक व सांस्कृतिक प्रगतीची जोड देणारी सर्वांगीण प्रक्रिया आहे.” आर्थिक विकासाची संकल्पना आर्थिक विकासाची संकल्पना ही विस्तृत असून खालील गोष्टींचा समावेश करते: १. उत्पादन व उत्पन्न वाढ GDP, GNP, National Income यामध्ये सातत्याने वाढ होणे. २. रोजगार नि...

आर्थिक विकासाच्या मोजमापाच्या पद्धती आर्थिक विकास म्हणजे केवळ देशाच्या उत्पादनात वाढ नव्हे, तर त्याचबरोबर लोकांच्या जीवनमानात, रोजगार संधींमध्ये, सामाजिक सुविधा व आर्थिक स्थैर्यात होणारी प्रगती होय. आर्थिक विकासाचे अचूक मोजमाप करणे कठीण आहे कारण यात अनेक भौतिक, सामाजिक व आर्थिक घटकांचा विचार करावा लागतो. म्हणून अर्थतज्ज्ञांनी विविध पद्धती विकसित केल्या आहेत. त्या पुढीलप्रमाणे— 1. राष्ट्रीय उत्पन्न पद्धत संकल्पना: या पद्धतीत देशाच्या ठरावीक कालावधीत (सामान्यतः एका वर्षात) निर्माण होणाऱ्या सर्व वस्तू व सेवांचे मौद्रिक मूल्य मोजले जाते. मोजमाप: सकल देशांतर्गत उत्पन्न (GDP) सकल राष्ट्रीय उत्पन्न (GNP) प्रति व्यक्ति उत्पन्न (Per Capita Income) फायदा: आकडेवारी स्पष्ट आणि तुलनात्मक मिळते. मर्यादा: उत्पन्नाचा असमान वितरण, जीवनमानाचा दर्जा, सामाजिक प्रगती इत्यादी बाबींचा हिशोब यात होत नाही. 2. प्रति व्यक्ति उत्पन्न पद्धत संकल्पना: देशाच्या एकूण राष्ट्रीय उत्पन्नाला लोकसंख्येने भागून प्रत्येक व्यक्तीला मिळणारे सरासरी उत्पन्न मोजले जाते. फायदा: देशातील सरासरी आर्थिक प्रगतीचा अं...

 आर्थिक वृद्धी ची व्याख्या आर्थिक वृद्धी ही आकार किंवा संख्या दर्शवते. म्हणून वास्तव राष्ट्रीय उत्पन्नातील वाढ म्हणजे आर्थिक वृद्धी होय.      आर्थिक वृद्धी या संकल्पनेचा संबंध विकसित राष्ट्रांची जोडला जातो. विकसित राष्ट्रांतील विकास आर्थिक वृद्धी या नावाने ओळखला जातो. आर्थिक विकास आर्थिक वृद्धी या दोन संकल्पना समान अर्थाने वापरले जात असल्या तरी त्यामध्ये काही फरक देखील आढळून येतो.  प्रो. शुम्पिटर, प्रो. एडिसन, श्रीमती हिक्स आणि प्रो . जे. के मेहता यांच्या मते आर्थिक विकास आणि आर्थिक वृद्धी या वेगवेगळ्या दोन संकल्पना आहेत. म्हणून आर्थिक पद्धतीचा अभ्यास स्वतंत्रपणे करण्याची आवश्यकता आहे असे प्रतिपादन करण्यात आले. त्यावरून अनेक अर्थशास्त्रज्ञांनी आपापल्या परीने आर्थिक वृद्धीची व्याख्या पुढीलप्रमाणे केल्या आहेत. 1) जे.के मेहता- 'आर्थिक वृद्धी ही राष्ट्रीय उत्पन्नातील संख्यात्मक वाढ दर्शवते.' 2)  किंडल बज्रर - 'आर्थिक वृद्धी म्हणजे उत्पन्नातील वाढ होईल.' 3) श्रीमती हिक्स - ' विकसित राष्ट्रातील वाढीच्या प्रक्रियेला आर्थिक वृद्धी म्हणतात.' 4) शिंम्टिर - ' आर्थिक व...

 विकासाचे अर्थशास्त्र आर्थिक वृद्धी म्हणजे उत्पन्नातील, उपभोग आतील वाढ होय. विकसित राष्ट्रांनी आपला आर्थिक विकासाचा वेग दीर्घकाळ टिकून देशातील लोकांच्या जीवनमान, आयुर्मानात किती प्रमाणात वाढ झाली आहे याचे मापन आर्थिक प्रदीप द्वारे केले जाते. एखाद्या राष्ट्राचा दर्जा हा त्याच्या आर्थिक वृद्धी दरावर अवलंबून असतो. पण असा आर्थिक वृद्धी दर अनेक घटकांना प्रभावित झालेला असतो. थोडक्यात आर्थिक वृद्धी वर प्रभाव टाकणारे प्रमुख घटक खालीलप्रमाणे सांगता येतात. 1) भांडवल - भांडवल निर्मिती होणे म्हणजे भौतिक उत्पादन साधनांची निर्मिती होय. देशांत भांडवलाची पर्याप्त मात्रा व दर्जा असल्याशिवाय देशाची व्यापक प्रमाणावर आर्थिक प्रगती होऊ शकत नाही. भांडवलाच्या कमतरतेमुळे उद्योग, व्यापार व कृषी क्षेत्राची प्रगती खुंटते. म्हणून  भांडवल हा आर्थिक वृद्धी वर प्रभाव टाकणारा महत्त्वाचा घटक आहे. 2) श्रम - श्रमाला मानवी संपत्ती असे म्हटले जाते. कारण हे उत्पादनाचे सक्रिय साधन आहे. कोणत्याही देशाची वास्तविक संपत्ती ही देशातील सुखी, संपन्न व व्यवस्थ मानव ही आहे. श्रमिकांचे संख्या कमी असल्यास देशाच्या आर्थिक प्रग...

आर्थिक वृद्धी आणि आर्थिक विकास ह्यातील फरक स्पष्ट करा. आर्थिक वृद्धी ( Economic Growth ) १ ) आर्थिक वृद्धी ही विक अर्थ व्यवस्थेशी संबंधित संकल्पना आहे .  २ ) अर्थव्यवस्थेतील संसाधनाचे कार्यक्षमपणे पुनर्वितरण करणे आर्थिकवृद्धीशी संबंधीत आहे.  ३ ) आर्थिक वृद्धीची प्रक्रिया ही संथपणे व दिर्घकालीन स्वरूपाची असते.  ४ ) आर्थिक वृद्धीसाठी सरकारी मार्गदर्शनाची व मदतीची फारशी आवश्यकता नसते.  ५ ) प्रगतीची एक किमान पातळी गृहीत धरुनच वृद्धीचे प्रारूपे मांडली जातात.  ६ ) ह्यात नवनिर्मितीची शक्यता नसते.  ७ ) आर्थिक वृद्धी ही स्थैतिक संतुलनाची एक अवस्था आहे. आर्थिक विकास ( Economic Development ) १ ) आर्थिक विकास ही विकसनशील अर्थव्यवस्थेशी संबधीत संकल्पना आहे.  २ ) अर्थव्यवस्थेत बेकार पडून असलेल्या संसाधनाचा उपयोग करणे आर्थिक विकासाशी संबधीत आहे.  ३) आर्थिक विकासाची प्रक्रिया ही तुटक व खंडीत स्वरूपाची असते.  4 ) आर्थिक विकासासाठी सरकारी मदतीची व मार्गदर्शनाची अत्यंत आवश्यकता असते. 5 ) प्रगतीच्या विशिष्ठ पातळीच्या अभावी गुणात्मक परिवर्तनाची आधी गरज असते....

आर्थिक विकास आणि आर्थिक वृद्धी  MCQ Type Question and answered आर्थिक वृद्धी हा शब्द कोणत्या अर्थव्यवस्थेशी संबंधीत आहे.  क) विकसनशील अ) अविकसीत ब) विकसीत ड) वरीलपैकी सर्व आर्थिक विकास हा शब्द कोणत्या अर्थव्यवस्थेशी संबधीत आहे अ) अविकसीत  क) विकसनशील ब) विकसीत ड) वरीलपैकी सर्व "एखाद्या अर्थव्यवस्थेत दीर्घकाळात सावकाश व सतत होत जाणारा बदल म्हणजे आर्थिक वृद्धी होय." ही व्याख्या खालील पैकी कोणाची आहे ? अ) शुम्पीटर ब) जे.के. मेहता क) एडिसन ड) श्रीमती हिक्स 'राष्ट्राची संपत्ती' हा ग्रंथ खालील पैकी कोणी लिहीला ? अ) अॅडम स्मिथ क) केंन्स जगामध्ये सर्वप्रथम कोणत्या देशाने नियोजनाचा स्विकार केला? अ) अमेरिका ब) डॉ. मार्शल  क) रशिया  ड) भारत व) इंग्लड रशियाने केंव्हा नियोजनाला सुरुवात केली ? अ) १७७६ ब) १९२८ क) १९३६ ड) १८२८ "आर्थिक विकास म्हणजे दरडोई उत्पन्नात वाढ होणे होय" ही व्याख्या खालील पैकी कोणी केली? अ) प्रा. लेविस क) जे.के. मेहता व) ओकन ड) शुम्पींटर आर्थिक विकासात खालील पैकी कशावर भर दिला जातो ? (अ) संख्यात्मक वाढीवर  ब) गुणात्मक वाढीवर क) दोन्हीवरही ड) वरीलपैकी...

घटक १ : आशययुक्त अध्यापन पद्धती : संकल्पना व स्वरूप * आशययुक्त अध्यापन पद्धतीची कार्यपद्धती स्पष्ट करता येईल. १.१ प्रास्ताविक तुम्ही तुमच्या शाळेत रोजच अध्यापन करत असतात. तुमचे सहकारीही त्यांच्या पद्धतीने अध्यापन करतात. त्यासंदर्भात तुमच्यात कधीकधी चर्चाही होत असेल आणि त्यातून तुमच्या लक्षात आले असेल की , प्रत्येकाचे अध्यापन वेगवेगळ्या प्रकारचे असते. त्यांपैकी काहाँचे अध्यापन परिणामकारक असते तर काहींचे परिणामकारक असतेच असे नाही. विशेषत: नवीन शिक्षकांना अध्यापन सुधारण्यास खूप वाव असतो. कारण त्यांना अध्यापनापूर्वी नेमका कशाकशाचा विचार करावा हे ज्ञात नसते. अनुभवी शिक्षकांच्या तुलनेत त्यांच्या विचारप्रक्रिया , अभ्यासपद्धती , पूर्वतयारी , इत्यादींबाबत खूपच कमतरता जाणवते. तज्ज्ञ / अनुभवी शिक्षकांच्या अध्यापनापूर्वीच्या विचारांमध्ये कळत नकळत काही पायच्या दिसून येतात. त्यांचा विचार नवीन शिक्षकांनी केल्यास त्यांच्या अध्यापनातही निश्चितच फरक जाणवतो. जो विषय आपण शिकवतो त्यावर प्रभुत्व असेल तरच ते अध्यापन अधिक परिणामकारक होते , हा समज मात्र चुकीचा आहे. कारण विद्यार्थी म्हणून ज्ञानग्रहण करताना आ...