Think Work VM Knowledge

Indicators of economic growth आर्थिक वृद्धी चे वैशिष्ट्य किंवा निर्देशक प्रा. कुझनेट्स यांनी आपल्या ग्रोथ ऑफ इकॉनोमी या ग्रंथात आर्थिक वृद्धीचा सखोल अभ्यास करून आर्थिक वृद्धी ठरणारे काही घटक सांगितले आहेत. या घटकाला आर्थिक वृद्धी चे निर्देशक घटक असे म्हणतात. त्यावरून आरती कुर्ती झाली किंवा नाही हे समजते. ते घटक पुढीलप्रमाणे आहेत. 1) स्थूल देशांतर्गत उत्पादनातील वाढ - एखाद्या देशात दीर्घकाळपर्यंत स्थूल देशांतर्गत  उत्पादनात सतत वाढ होत असली तर त्याला आर्थिक वृद्धी म्हणावे. म्हणजेच स्थूल देशांतर्गत उत्पादनातील दीर्घकालीन वाढ ही वृध्दी चे लक्षण समजले जाते. 2) वाढते दरडोई उत्पन्न -  दीर्घकाळात अर्थव्यवस्थेत दरडोई उत्पन्नात सतत वाढ होणे हे आर्थिक वृद्धी चे निर्देशक मानले जाते. कारण लोकसंख्या ही सतत वाढते त्या प्रमाणात संसाधनाचा पर्याप्त वापर करून एकूण व दरडोई उत्पन्नात वाढ घडवून आणणे आवश्यक असते. 3) वाढते दर डोई उपभोग - प्रत्येक व्यक्तीच्या उपभोग हा त्याच्या उत्पन्नावर आधारित असतो. उत्पन्न जास्त असेल तर उपभोग खर्च अधिक होतो. आणि जगावर त्याचे जीवनमान अवलंबून असते. त्यामुळे अर्थव्यवस...

आर्थिक विकासाच्या मोजमापाच्या पद्धती आर्थिक विकास म्हणजे केवळ देशाच्या उत्पादनात वाढ नव्हे, तर त्याचबरोबर लोकांच्या जीवनमानात, रोजगार संधींमध्ये, सामाजिक सुविधा व आर्थिक स्थैर्यात होणारी प्रगती होय. आर्थिक विकासाचे अचूक मोजमाप करणे कठीण आहे कारण यात अनेक भौतिक, सामाजिक व आर्थिक घटकांचा विचार करावा लागतो. म्हणून अर्थतज्ज्ञांनी विविध पद्धती विकसित केल्या आहेत. त्या पुढीलप्रमाणे— 1. राष्ट्रीय उत्पन्न पद्धत संकल्पना: या पद्धतीत देशाच्या ठरावीक कालावधीत (सामान्यतः एका वर्षात) निर्माण होणाऱ्या सर्व वस्तू व सेवांचे मौद्रिक मूल्य मोजले जाते. मोजमाप: सकल देशांतर्गत उत्पन्न (GDP) सकल राष्ट्रीय उत्पन्न (GNP) प्रति व्यक्ति उत्पन्न (Per Capita Income) फायदा: आकडेवारी स्पष्ट आणि तुलनात्मक मिळते. मर्यादा: उत्पन्नाचा असमान वितरण, जीवनमानाचा दर्जा, सामाजिक प्रगती इत्यादी बाबींचा हिशोब यात होत नाही. 2. प्रति व्यक्ति उत्पन्न पद्धत संकल्पना: देशाच्या एकूण राष्ट्रीय उत्पन्नाला लोकसंख्येने भागून प्रत्येक व्यक्तीला मिळणारे सरासरी उत्पन्न मोजले जाते. फायदा: देशातील सरासरी आर्थिक प्रगतीचा अं...

 आर्थिक वृद्धी ची व्याख्या आर्थिक वृद्धी ही आकार किंवा संख्या दर्शवते. म्हणून वास्तव राष्ट्रीय उत्पन्नातील वाढ म्हणजे आर्थिक वृद्धी होय.      आर्थिक वृद्धी या संकल्पनेचा संबंध विकसित राष्ट्रांची जोडला जातो. विकसित राष्ट्रांतील विकास आर्थिक वृद्धी या नावाने ओळखला जातो. आर्थिक विकास आर्थिक वृद्धी या दोन संकल्पना समान अर्थाने वापरले जात असल्या तरी त्यामध्ये काही फरक देखील आढळून येतो.  प्रो. शुम्पिटर, प्रो. एडिसन, श्रीमती हिक्स आणि प्रो . जे. के मेहता यांच्या मते आर्थिक विकास आणि आर्थिक वृद्धी या वेगवेगळ्या दोन संकल्पना आहेत. म्हणून आर्थिक पद्धतीचा अभ्यास स्वतंत्रपणे करण्याची आवश्यकता आहे असे प्रतिपादन करण्यात आले. त्यावरून अनेक अर्थशास्त्रज्ञांनी आपापल्या परीने आर्थिक वृद्धीची व्याख्या पुढीलप्रमाणे केल्या आहेत. 1) जे.के मेहता- 'आर्थिक वृद्धी ही राष्ट्रीय उत्पन्नातील संख्यात्मक वाढ दर्शवते.' 2)  किंडल बज्रर - 'आर्थिक वृद्धी म्हणजे उत्पन्नातील वाढ होईल.' 3) श्रीमती हिक्स - ' विकसित राष्ट्रातील वाढीच्या प्रक्रियेला आर्थिक वृद्धी म्हणतात.' 4) शिंम्टिर - ' आर्थिक व...

आर्थिक वृद्धी आणि आर्थिक विकास ह्यातील फरक स्पष्ट करा. आर्थिक वृद्धी ( Economic Growth ) १ ) आर्थिक वृद्धी ही विक अर्थ व्यवस्थेशी संबंधित संकल्पना आहे .  २ ) अर्थव्यवस्थेतील संसाधनाचे कार्यक्षमपणे पुनर्वितरण करणे आर्थिकवृद्धीशी संबंधीत आहे.  ३ ) आर्थिक वृद्धीची प्रक्रिया ही संथपणे व दिर्घकालीन स्वरूपाची असते.  ४ ) आर्थिक वृद्धीसाठी सरकारी मार्गदर्शनाची व मदतीची फारशी आवश्यकता नसते.  ५ ) प्रगतीची एक किमान पातळी गृहीत धरुनच वृद्धीचे प्रारूपे मांडली जातात.  ६ ) ह्यात नवनिर्मितीची शक्यता नसते.  ७ ) आर्थिक वृद्धी ही स्थैतिक संतुलनाची एक अवस्था आहे. आर्थिक विकास ( Economic Development ) १ ) आर्थिक विकास ही विकसनशील अर्थव्यवस्थेशी संबधीत संकल्पना आहे.  २ ) अर्थव्यवस्थेत बेकार पडून असलेल्या संसाधनाचा उपयोग करणे आर्थिक विकासाशी संबधीत आहे.  ३) आर्थिक विकासाची प्रक्रिया ही तुटक व खंडीत स्वरूपाची असते.  4 ) आर्थिक विकासासाठी सरकारी मदतीची व मार्गदर्शनाची अत्यंत आवश्यकता असते. 5 ) प्रगतीच्या विशिष्ठ पातळीच्या अभावी गुणात्मक परिवर्तनाची आधी गरज असते....

Give notes Bank rate   Answer: 1) Bank Rate  Bank Rate is considered to be the oldest and most effective means of controlling the decline of the Central Bank. This is because changes in bank rates have an immediate effect on the number of currencies in the economy. Therefore, the central bank rate is used as a numerical tool to control the decline.  Explanation: 1) "Bank rate is the rate at which the central bank lends money to commercial banks." 2) "The rate at which the central bank restructures the merchant bank's dowry is called the bank rate. Market rate:   "The interest rate at which commercial banks lend to the borrower is called the market interest rate." There is a close relationship between bank rates and market rates and they are interdependent. Also, the market rate is always higher than the bank rate. This is because commercial banks make a profit by borrowing from the central bank and paying a higher rate to the borrower. Changes in bank rates...

 मध्यवर्ती बँक (Central Bank) भारतातील मध्यवर्ती बँकेचा इतिहास :-  इंग्रज सरकारनी व्यापाराला चालना देण्यासाठी भारतात अनेक व्यापारी बँका स्थापन केल्या. तसेच स्वदेशी चळवळ व स्वातंत्र्य लढ्यामुळे अनेक ऐतदेशीय व्यक्तीने व्यापारी बँका स्थापन केल्या. अनेक व्यापारी बँकेच्या स्थापनेमुळे त्यांच्या प्रगतीबरोबरच पैसा आणि पतपैसा याचा देशातील वापर वाढला. त्यामुळे भारतात अशा बँकावर व तिच्या व्यवहारावर नियंत्रण ठेवून पैशाची जबाबदारी स्विकारणाऱ्या बँकेची आवश्यकता वाटू लागली. इ.स. १८७३ मध्ये श्री वॉरन हेस्टिंग्ज' यांनी लिहिलेल्या पत्रात भारतात मध्यवर्ती बँक स्थापन करावे असे नमुद केले होते. त्यानुसार भारतात मध्यवर्ती बँक स्थापन करण्याचा पहिला प्रयत्न झाला. त्यानंतर अनेक अर्थत गांनी, विचारवंतानी व राज्यकर्त्यांनी मध्यवर्ती बँक स्थापन करण्याच्या शिफारशी केल्या. सन १९१३ मध्ये 'चेंबरलीन आयोगा' चे सदस्य लॉर्ड केन्स यांनी भारतासाठी मध्यवर्ती बँक निर्मितीची आवश्यकता स्पष्ट केली होती. १९२१ मध्ये पुन्हा एकदा मध्यवर्ती बँक स्थापण्याच्या हालचालींना वेग आला. यावर्षी तीन प्रेसिडेन्सी बँकेच्या एकत्रीकरणात...

New challenges  "Understanding the plans and actions of terrorists requires the formation of anti-terrorism squads and immediate measures of modern nature. Introduction Terrorism Corruption Hoarding Black market  Environmental Damage  Economic Consequences Preface Any country has to face many problems in its development work. In modern times, every country has faced many challenges. E.g. Terrorism, hoarding, black market, environmental damage, etc. are hampering the development work. It is important to know the nature of those challenges and to study their effectiveness. Terrorism Terrorism is a major challenge facing many nations. The problem of terrorism has become a terrible crisis for humanity. Terrorism is a form of terror that creates fear in the minds of the people. Some organizations use it to achieve their political and social goals. Terrorism is an illegally powerful organization that uses its power and unity for specific purposes and draws the attention of the ...

Types of unemployment in economics 'Unemployment -  Lord J. M. Keynes 'Unemployment is the prevailing situation in the labor market when people are unable to find work despite their willingness and ability to work at the prevailing wage rate. ' Teaching Objectives To enable the students to get acquainted with the understanding the problem of Indian Economy i.e. unemployment and the measures taken by Govt.  Preface In recent times, the Indian economy has become one of the fastest-growing economies in the world. Unemployment is one of the most serious economic and social problems facing our country. Unemployment is a problem in rural as well as urban areas. Unemployment wastes human resources in the country. The saying 'Empty mind is Satan's house is really true. Unemployed persons are usually involved in anti-social and anti-national activities like gambling, mutiny, robbery, cheating, crime, extortion, land encroachment,  etc. Unemployment reduces the national incom...